عزت نفس چیست؟ سوالی تفکر برانگیز

خودت را باور داشته باش. تو قابلیت‌های برتری داری و … جملاتی هستند که ممکن است انگیزه‌ای را در شما ایجاد کنند. این قبیل جملات دقیقا روی چه چیزی تمرکز دارند؟ عزت نفس ! ورای درست یا غلط بودن این جملات، هدف از بیان آنها از اهمیت بالایی برخوردار است؛ اینکه هر کدام از این جملات سعی در نشان دادن اهمیت عزت نفس و ویژگی‌های آن دارند. اساسا عزت نفس چیست و چرا به این اندازه روی آن مانور داده می‌شود؟ در ادامه مطلب به بررسی این مفهوم مهم می‌پردازیم.

عزت نفس یعنی چه؟

اگر بخواهیم تعریف دقیقی از اینکه عزت نفس به انگلیسی Self-esteem داشته باشیم، باید به صورت مختصر بگوییم که احساس کلی فرد از ارزش‌های خود را عزت نفس می‌گویند. این ویژگی شخصیتی را می‌توان معیاری برای سنجش ارزش‌گذاری هر فرد نسبت به خودش تلقی کرد. نیازی به پیچیده کردن این مفهوم نیست؛ کافیست خیلی ساده نگرش خود را نسبت به ارزش‌های خودتان بررسی کنید. این نگرش ممکن است منفی یا مثبت باشد. به هر حال عوامل متعددی روی عزت نفس هر فرد تاثیر می‌گذارند که برخی از مهم‌ترین آنها به این شرح هستند:

• شخصیت
• ژنتیک
• سلامتی
• سن
• اندیشه
• تجربه
• شرایط اجتماعی
• واکنش دیگران
• مقایسه

از این موارد که بگذریم، نکته امیدوارکننده در مورد عزت نفس، ثابت نبودن آن است. به این معنی که اگر عزت نفس فردی پایین باشد، می‌تواند آن را بهبود ببخشد. به این ترتیب می‌توان گفت عزت نفس تا حدود زیادی قابل اندازه‌گیری است.

گاها افراد زیادی واژه اعتماد به نفس را با عزت نفس اشتباه میگیرند و فکر می کنند هر دوی این ها یک مفهوم را درند. حتما پیشنهاد می کنم برای اینکه تفاوت میان عزت نفس و اعتماد به نفس را کامل درک کنید مقاله تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس را مطالعه کنید!

اهمیت عزت نفس چیست؟

در تعریف عزت نفس به این موضوع اشاره کردیم که دیدگاه یا نگرش هر فرد نسبت به ارزش‌هایی که دارد، عزت نفس او را تشکیل می‌دهد. اهمیت عزت نفس در همین جمله نهفته است؛ آیا چیزی مهم‌تر از خودتان و ارزش‌هایتان وجود دارد؟ به طور کلی هر برداشت یا نگرشی که در مورد خودتان دارید، روی روابط اجتماعی، سلامت عاطفی، تصمیم‌گیری و در نهایت روی زندگی شما تاثیر می‌گذارد. اگر دیدگاه و نگرش مثبتی روی ارزش‌های خود دارید، احتمالا از پس چالش‌های بزرگ زندگی هم راحت‌تر برمی‌آیید. بدبین نباشید! قطعا همه ما انسان‌ها ارزش‌هایی برای بالیدن به آنها داریم.
عزت نفس موضوعی نیست که بتوان از کنار آن خیلی راحت عبور کرد. اگر نگرش منفی نسبت به ارزش‌ها و ویژگی‌های خود دارید، باید تغییر اساسی در تفکرات خود ایجاد کنید. به هر حال راه‌های زیادی برای افزایش عزت نفس وجود دارد که باید آنها را امتحان کنید.

ویژگی‌های عزت نفس چیست؟

عزت نفس هم مثل تمام مفاهیم روانشناسی دیگر دارای ویژگی‌های خاصی است که باید آنها را بشناسید. به طور کلی عزت نفس ۴ ویژگی اصلی دارد که عبارتند از:
• مهارت در حفظ روابط سالم با دیگران و در نتیجه داشتن رابطه مناسب با خود
• درک قوی و قدرتمند از مهارت‌ها و توانایی‌های خود
• درک نسبتا کامل نیازهای خود و توانایی ارائه و بیان آنها
• داشتن انتظارات شخصی واقع‌بینانه و صحیح از خود

افرادی که عزت نفس پایینی دارند، معمولا ارزش‌ها و نیازهای خود را نادیده یا دست کم می‌گیرند. آنها اغلب به توانایی‌های خود شک دارند. به همین دلیل انگیزه زیادی برای تجربه چیزهای جدید و رسیدن به اهداف خود ندارند؛ البته اگر اهدافی را برای خود تعیین کرده باشند! به هر حال عزت نفس پایین، روی تصمیم‌گیری و روابط اجتماعی فرد هم تاثیر منفی می‌گذارد.
تاثیر عزت نفس چیست؟ عزت نفس مثل یک دومینو می‌تواند روی ابعاد مختلف زندگی تاثیر منفی یا مثبت بگذارد. افرادی که عزت نفس پایینی دارند، اعتمادبه‌نفس پایینی هم خواهند داشت. به همین دلیل احساس بی‌ارزشی و دوست‌داشتنی نبودن می‌کنند. همین مسئله کل زندگی فرد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. اگر در مورد نشانه های عزت نفس پایین در روابط عاطفی کنجاو هستید، حتما سری به این مطلب بزنید.
البته سکه عزت نفس روی دیگری هم دارد. افرادی که عزت نفس بیش از حد بالایی دارند، احتمالا مهارت‌ها و ارزش‌های خود را خیلی بیش از آنچه هست در نظر می‌گیرند. این نوع دیدگاه افراطی نسبت به عزت نفس هم می‌تواند روند رشد فردی و خودسازی را متوقف کند. (پیشنهاد می شود : مقاله نشانه های عزت نفس پایین)

عزت نفس از کجا میاد؟

در مورد منشا عزت نفس نظریه‌های مختلفی وجود دارد. مفهوم عزت نفس نقش پررنگی در تئوری سلسله مراتب نیازهای آبراهام مزلو ایفا می‌کند. در سلسله مراتب نیازهای مزلو، عزت نفس یکی از اساسی‌ترین انگیزه‌های انسان برای رشد و حرکت به تصویر کشیده می‌شود. سرچشمه و منشا عزت نفس چیست؟ مزلو تاکید می‌کند که سرچشمه عزت نفس به قدردانی از سوی دیگران و احترام درونی خود فرد وابستگی دارد. هر دو این نیازها باید برآورده شوند تا فرد بتواند به رشد و خودشکوفایی که در راس هرم مزلو قرار دارد برسد.
توجه داشته باشید که مفهوم عزت نفس با خودکارآمدی متفاوت است. منظور از خودکارآمدی، تفکر فرد در مورد عملکرد و اقدامات و مدیریت آنهاست.

چه چیزی عزت نفس را کاهش می‌دهد؟

همانطور که اشاره کردیم، عزت نفس ثابت و پایدار نیست. به این معنی که ممکن است به مرور زمان کاهش یا افزایش پیدا کند. معمولا وقتی عزت نفس کاهش می‌یابد، مشکلات و دردسرها هم آغاز می‌شوند. اساسا با کاهش عزت نفس، تازه پی به مفهوم آن می‌بریم. عوامل تاثیرگذار روی عزت نفس برای هر فردی متفاوت از دیگری است. عزت نفس ممکن است به مرور زمان و یا ناگهانی دچار تغییر شود. به هر حال برخی عوامل ممکن است باعث کاهش عزت نفس شوند که عبارتند از:
• تجربه تعصب و تبعیض، از جمله نژادپرستی
• مورد آزار و اذیت قرار گرفتن
• وجود مشکلات در محل تحصیل یا کار
• اخراج یا استعفا از شغل
• مشکل در یافتن شغل مناسب
• وجود مشکلات روحی یا جسمی
• طلاق یا مشکلات عاطفی
• تحمل فشار زیاد برای برآورده کردن انتظارات
• نگرانی بیش از حد در مورد وضعیت ظاهری

این عوامل تنها بخشی از عوامل کاهش عزت نفس را شامل می‌شوند. اینکه دلیل اصلی کاهش عزت نفس چیست، کاملا بستگی به خودتان دارد. اگر دچار عزت نفس پایین هستید، احتمالا احساس می‌کنید که تغییر دشوار خواهد بود، اما به هیچ وجه اینطور نیست. شاید ابتدای راه تغییر کمی دشوار به نظر برسد. به هر حال راه‌های زیادی برای افزایش عزت نفس با توجه به شرایط هر فرد وجود دارد. البته اگر اهل مطالعه باشید، ما در این مقاله (بهترین کتاب های عزت نفس) کتاب های در مورد عزت نفس را معرفی کردیم

سلامت عزت نفس در روانشناسی

همانطور که اشاره کردیم، عزت نفس ممکن است روی دیگری هم داشته باشد. در صورتی که عزت نفس بیش از حد و افراطی داشته باشید، عزت نفس شما سالم نیست. از نظر روانشناسی، شما در صورتی عزت نفس سالمی دارید که:
• اگر تمایل به انجام کاری ندارید، خیلی راحت نه می‌گویید.
• نگرش واقع‌بینانه، اما مثبتی به زندگی دارید.
• از تمرکز بر تجربیات منفی گذشته پرهیز می‌کنید.
• نیازهای خود را خیلی راحت مطرح می‌کنید.
• خود را برتر یا پایین‌تر از دیگران نمی‌بینید.
• نقاط ضعف و قوت خود را درک و آنها را می‌پذیرید.

به هر حال داشتن عزت نفس سالم به شما در رسیدن به اهداف کلی زندگی کمک زیادی می‌کند. مهم‌ترین تاثیر سالم بودن عزت نفس چیست؟ وقتی عزت نفس سالمی دارید، حد و مرزهای مشخصی برای رابطه خود تعیین می‌کنید. همین موضوع باعث می‌شود رابطه مناسب و سالمی هم با دیگران داشته باشید.

آیا می‌توان عزت نفس را بهبود بخشید؟

برای افزایش یا تقویت عزت نفس، راهکارهای علمی زیادی وجود دارد. به هر حال شما می‌توانید با درک شرایط، عزت نفس خود را بهبود ببخشید. برای اینکه عزت نفس خود را افزایش دهید، باید مواردی را رعایت کنید. البته کمک گرفتن از یک مشاور یا روانشناس باتجربه و متخصص کمک زیادی در این راه به شما می‌کند. تکرار برخی جملات تاکیدی مثبت هم می‌تواند روی روند بهبودی عزت نفس تاثیرگذار باشد( پیشنهاد می شود مقاله مثبت اندیشی در زندگی را مطالعه کنید). به یاد داشته باشید که عزت نفس پایین، باعث افزایش اضطراب و افسردگی هم می‌شود. این موضوع از لحاظ روانی و فیزیکی هم روی شما تاثیرگذار خواهد بود. برای یادگیری حرفه ای عزت نفس حتما صفحه آموزش عزت نفس را مطالعه کنید.

جایگاه عزت نفس در سلسه مراتب نیازهای مزلو

یکی از معروف‌ترین طبقه‌بندی‌ها در مورد نیازهای انسان، سلسله مراتب نیازهای آبراهام مزلو است. این سلسله مراتب نیازها دارای 5 سطح است که کف آن به نیازهای بنیادی و سقف هرم به خودشکوفایی تعلق دارد. اگر به سطح 4 این سلسله مراتب دقت کنید، متوجه وجود عنصر احترام خواهید شد. این طبقه از نیازهای مزلو به ویژگی‌های عزت نفس مرتبط است. نیازهای عزت نفس از نظر مزلو بر احترام، به رسمیت شناختن، اعتبار و موقعیت متمرکز است.
در سلسله مراتب نیازها، تفکر مزلو در مورد عزت نفس چیست؟ مزلو معتقد بود که عزتی که دیگران اعطا می‌کنند اهمیت زیادی در رشد انسان دارد. او توضیح می‌دهد که انسان برای رسیدن به خودشکوفایی، به احترام از سوی دیگران نیاز دارد. به این ترتیب نیاز انسان به خودشکوفایی برطرف خواهد شد.

10 واقعیت باورنکردنی در مورد عزت نفس!

شاید کمی سخت باشد که تمرکز خود را حول محور عزت نفس بگذارید. حقایق زیادی در خصوص عزت نفس وجود دارند که احتمالا از کنار آنها به سادگی عبور کرده‌اید. در ادامه برخی از یافته‌های مرتبط با عزت نفس را مرور خواهیم کرد:
• پسران نوجوانی که عزت نفس بالایی دارند، برای برقراری رابطه جنسی تمایل بیشتری نشان می‌دهند.
• دختران نوجوانی که عزت نفس بالایی دارند، رابطه جنسی را به تاخیر می‌اندازند.
• دخترانی که عزت نفس بالایی دارند، نسبت به پسران بیشتر برای کاهش وزن تلاش می‌کنند.
• عزت نفس پایین، رابطه معنی‌داری با افزایش ترک تحصیل، خودکشی، خشونت، بارداری و … دارد.
• نزدیک به 70 درصد دختران نوجوان از عزت نفس پایین رنج می‌برند!
• تاثیرگذارترین مورد بین دختران در مورد عزت نفس به وزن و وضعیت ظاهری مربوط می‌شود.
• بسیاری از زنان در سن جوانی به دلیل عزت نفس پایین از خوردن غذا هراس دارند.
• بیشتر دختران نوجوان فوبیای چاق شدن دارند!
• فقر، فقدان پدر یا مادر و محیط زندگی تاثیر به‌سزایی در میزان عزت نفس دارند.
• تنها 2 درصد از خانم‌ها اعتقاد دارند که زیبا هستند!

به هر حال واقعیت‌ها همیشه تلخ هستند، اما باید آنها را به هر شکلی پذیرفت. راه بهبود عزت نفس فرار از واقعیت نیست. پس اولین قدم در بهبود عزت نفس چیست؟ پذیرش این موضوع که عزت نفس پایینی داریم. وقتی این موضوع را پذیرفتید، نوبت به راهکارهای دیگر می‌رسد که در مقالات بعدی حتما در مورد افزایش عزت نفس صحبت می کنیم؛ در غیر این صورت بهبودی حاصل نخواهد شد.